هنگامی که میزان هموگلوبین خون (درصد گلبول قرمز در خون) از حد نرمال بالاتر رود، غلظت خون رخ خواهد داد. این حد نرمال در مردان 45 درصد و در زنان پایین‌تر از این مقدار است. (علت بالا بودن میزان هموگلوبین در خون مردان نسبت به زنان وجود هورمون‌هایی است که بعد از سن بلوغ تحریكاتی در سیستم خونسازی مردان ایجاد می‌کند كه موجب می‌شود میزان غلظت خون در مردان دو گرم نسبت به زنان بالاتر رود) در صورت افزایش این حد نرمال در مردان به 60 درصد و در زنان به بالاتر از 55 درصد، باید وضعیت پیش رو جهت اطمینان مورد بررسی قرار گیرد. لازم به ذکر است که این بیماری می‌تواند در تمام رده‌های سنی، از کودکی تا پیری، بروز کند.

 

 

 

علت بروز غلطت خون چیست؟

 

تنها راه تشخیص وجود غلظت خون، دادن آزمایش خون و اندازه‌گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:

علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌کند که به آن پلیستمی می‌گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می‌‌شود. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه می‌شود.

علت ثانویه: بین 95-90 درصد از کسانی که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نرسد. در این هنگام با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می‌کند تا بتواند کمبود اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی که با این مشکل مواجه می شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می‌کنند و چون با کمبود اکسیژن روبه رو هستند، دچار بیماری غلظت خون می‌شوند.

علل دیگر شامل موارد زیر است:

 

• گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون می‌شود یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون شود، اما به دلیل مشکلات خونی بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود.
• علت دیگر هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبول سازی تحریک شود. یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژن رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می شود.
• مصرف دخانیات یکی دیگر از علت‌های جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون در افراد می‌شود.
• گاهی اوقات هم اگر دمای بدن از حد طبیعی که 37درجه است پایین‌تر بیاید و سردتر شود، خون هم متراکم شده و غلیظ می‌شود. در این شرایط دمای بدن فرد می‌تواند بدون وجود عوامل زمینه‌ای دیگر، او را به مشکل غلظت خون دچار کند.

 

 

 

 

علائم غلظت خون چیست؟

 

زمانی که سیالیت خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن رسانی کم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ‌ها شود، به همین دلیل غلظت خون در برخی مواقع می‌تواند با توقف حرکت خون، فرد را دچار سکته مغزی کند. پس وجود نشانه‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود را جدی بگیرید:

 

 

• بنفش شدن لب‌ها: وقتی میزان هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از حد باشد، مخاط‌های بدن مثل لب به رنگ بنفش درمی‌آیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخن‌ها بنفش شده، چشم‌ها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می‌شود. با دیدن این علائم ظاهری می‌توانید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان شک کرده و برای تشخیص نهایی حتما به متخصص مراجعه کنید.
• سر گیجه: وقتی غلظت هموگلوبین خون زیاد شود، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و خون دماغ می‌شود. اگر سرگیجه و رخوت بدون هیچ دلیل زمینه‌ای دیگری سراغ شما بیاید و گاه و بیگاه بینی‌تان هم خون ریزی کند، باید نسبت به غلیظ شدن خون‌تان مشکوک شوید و این نشانه‌ها را بررسی کنید.
• نفس نفس زدن: کسانی که مشکل ریوی دارند ممکن است به دلیل غلظت خون، علائم تنگی نفس و نفس نفس زدنشان تشدید شود. پس هر تنگی نفسی را به حساب آلرژی یا آلودگی هوا نگذارید. گذشته از این، افرادی که مشکل قلبی دارند و تپش قلب پیدا می‌کنند هم می‌توانند دچار این مشکل باشند.
• زخم معده، دردهای استخوانی و در مراحل بعد نقرس و سنگ کلیوی نیز می‌تواند بروز کند.
• استرس و تنش‌های عصبی هم عامل بروز غلظت خون کاذب است. استرس و فشارهای روانی سبب افزایش ترشح آدرنالین و در نتیجه بروز انقباضات عروقی می‌شود، بدین ترتیب پلاسما به خارج عروق نشت کرده و نسبت به گلبول قرمز کاهش می‌یابد.
• تعریق و اسهال‌های شدید از علل دیگر بر روی غلظت خون (پلی سیتمی) کاذب یا موقت است. سن شیوع این عارضه بالای 40 سال بوده و در مردان شایعتر است.

 

 

 

 

 

درمان غلظت خون چگونه است؟

 

پس از تشخیص علت بروز غلظت خون درمان مناسب با آن صورت می‌گیرد:

درمان علت اولیه: اگر بروز غلظت خون بر اثر علت اولیه باشد، (یعنی ناشی از مغز استخوان) در این حالت باید به درمان علت بیماری خونی پرداخته شود و با خروج خون از یکی از رگ‌ها، میزان گلبول‌های قرمز خون تنظیم شوند.

 

درمان علت ثانویه: برای درمان غلظت خون با علت ثانویه، درمان علت زمینه‌ای (قلبی یا ریوی) -در صورتی که امکان پذیر باشد- صورت می‌گیرد و در کنار آن هرگاه غلظت خون از 56 درصد در مردان و 52 درصد در زنان بالاتر برود، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می‌شود. این کار نیز به شکل استاندارد انجام می‌شود تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این عمل تا زمانی که یکی از مهم‌ترین مواد خونساز بدن بر اثر خروج از بدن کم شود ادامه پیدا می‌کند. در واقع به بیمار فقر آهن داده می‌شود تا دچار غلظت خون نشود. لازم به ذکر است که هیچ‌گاه سیاهی و تیره بودن خون دلیل بر غلظت آن نیست و طی انجام آزمایشات می‌توان به این نتیجه رسید، چون خونی که از فرد گرفته می‌شود از ورید است و خون وریدی به دلیل کمبود اکسیژن اغلب تیره رنگ است.

 

 

راه‌های کاهش غلظت خون چیست؟

 

نوشیدن آب می‌تواند غلظت خون را در حد متعادل باقی نگه دارد و مشکلاتی چون لخته شدن خون به جهت غلظت خون که عاملی در بروز سکته قلبی است بروز نمی‌کند.

به طورکلی میوه‌ها و سبزی‌ها به علت دارا بودن ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، یک عمل حفاظتی در قبال افزایش غلظت خون و کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می‌شود) و افزایش فشارخون دارند که از مهم‌ترین آن‌ها جهت رفع غلظت خون می‌توان به آلبالو، لیموترش و موز جهت صاف کردن خون اشاره کرد.

برای کاهش لخته شدن خون از روغن جامد، روغن نارگیل، چربی‌های حیوانی، گوشت قرمز، دل، قلوه، مغز، پیه گاو و گوسفند به مقدار خیلی کمتر مصرف کنید و به جای آن از لبنیات کم چرب، ماهی، سبزی و میوه‌ی فراوان استفاده کنید.

 

همچنین نوشیدن روزانه چای سبز و چای ترش (یا چای قرمز یا چای مکه که در واقع دم کرده گلبرگ‌های گیاهی به نام رزچینی است)، نیز در کاهش فشارخون و نیز کاهش خطر بروز لخته‌های خونی مفید است. نتایج برخی تحقیقات نیز نشان می‌دهد که مصرف روزانه مقادیر کمی از شکلات سیاه (Dark)، باعث کاهش تولید لخته خون و بروز بیماری های قلبی- عروقی می‌شود.

گرداوی: مجله اینترنتی ستاره